ویژه

کوک سنتور

آچار کوک

خوب اول که باید یه تیونر داشته باشد که ربع پرده (کرن) هم بتونکوک کنه من که میگم همین تیونر رهاب -۱ رو بگیرید.

توضیحاتی در مودر تیونر :
کلید off/on رو که نگه دارید روشن میشه، باز نگه دارید خاموش میشه.اگه نگاه کنید رو همون کلید off/on یه b نوشته اگه بزنیدش رو lcd می بینید کهb میاد( وسط ldc پایین )،برای سنتور کوک کردن هیچ b ای نباید روشن باشه. خیلیحواستون باشه.سمت چپ lcd یه عدد ۳ رقمی هست که از ۴۱۰ تا ۴۵۰ تغییر میکنه برای سنتور باید۴۴۰ باشه که با ۲تا کلید بالا و پایین تنظیم میشه.دوباره همون وسط پایین ldc یه حرف انگلیسی نوشته که برای سنتورباید c باشه که با کلید m/tتغییر میکنه.خوب این فیش سیم کناری هم به قسمت in وصل میکنید و گیرش روبه یکی از خرکا بزنید.لازم هم نیست هی جابجاشه. یه جا بزارید من خودم رو خرک ۹سفید میزارم تو دستو پا هم نیست.خوب حلا تیونر آمادست ، حلا خود سنتور چه جوری باید کوک شه.قبلش باید بدونید که سیم های سنتور از پایین به بالا : می ، فا ، سل ، لا ،سی ، دو ، ر ،می ، فا میباشند. که در تیونر و موسیقی غرب میشن :می ( E ) ، فا ( F ) ، سل ( G ) ، لا ( A ) ، سی ( B ) ، دو ( C ) ، ر ( D ) می ( E ) ، فا ( F ).خوب کوک شور!خوب خرک ها!اول خرک تنظیم کنید بعد کوک کنید .

خرک های زرد که خیلی راحت…

خرک پایینی رو تو فاصله ۱۳ سانتی از گوشی ها، خرک بالایی رو تو فاصله ۵ سانتی از گوشی ها، بعد بقیه رو تو خط مستقیمی که بین این دو خرک ایجادمیشه قرار بدید، دقیق تو یه مسیر با خط کش هم میشه.

فاصله ای که میگم از از وسط خرک تا روی مفتول کنار سنتور منظورم.

اگر می خواهید به صورت نوین کوک کنید خرک اول زرد رو تو فاصله ۸ سانتی بزارید.

فقط این خرک عقبِ ؛ و به جای می ، دو یا ر یا هر چیز دیگه با یک اکتاو پایین تر کوک میشه در ادامه متوجه میشید.

خرک های سفید
(به نظر بنده اگر مکان فعلی خرک ها خوبِ (بد نیست) .دست نزنید بهشون.بعد که سیم های سفید رو کوک کردید دقیق تنظیم شون کنید.)

اما اگه وضع خرک ها خراب، مثلا مارچیچ شدن کف سنتور ، یا وسط سنتور قرار دارن، خلاصه اگه خیلی به هم ریخه، خوب همین حالا باید حدود جاشون رو مشخص کنید)
ادامه بحث اصلی…
فاصله خرک پایینی از سمت چپ باید حدود ۳/۱ کل طول بزرگ سنتور باشه. (یک سوم .حدود ۳۰ یا ۳۱ یا ۳۲ سانتی ) اینجا اندازه دقیقی نداریم سنتور طول بزرگش معمولا ۹۰cmتا ۹۲ .خرک ۱ سفید تو رنج ۳/۱ یا همون ۳۰cm میشه، باید چک کنید .سختیش همون یک باره اول.شما به پیش نهاد من بزارید

۳۱cm .

فاصله خرک بالایی حدود۳/۱ طول کوچک .(توضیحات بالا برا اینجا هم هست) . بزارید تو حدود ۱۱ تا ۱۲ سانتی .بازم میگم تو این فاصله بزارید بعد دقیق تنظیم کنین. این عدد که گفتم نزدیک ترین جاست به هدف. اما ممکنه خود هدف نباشه. بعد که بقیه خرکهارو بین این دو خرک تنظیم کردید، خرک نت لا (خرک ۴) رو به اندازه نیم تا یک بند انگشت بکشید عقب ( سمت راست).

الان که مکان خرک ها تقریبا تنظیم شده نوبت کوک سیم سفید .

اکنون پس از تنظیم مگان خرک ها، سیم های سفید را کوک کنید
با ته مضرات تک به تک سیم ها رو باید بزنید تنظیم کنید تو سنتور ۹ خرکمیشه ۷۲ تا سیم. سیم های پشت خرک دیگه تک تک نمیخواد توضیح میدم پایین.

موقع ضربه به سیم تیونر نشون میده که روی چه نتی هستید، چه قدر مونده ،چقدر رد شدید .اگه سبز بود و شما روی همون سیم با همون نت بودید ،خوب کار تمومه. اگه مثلا +۱۰ نشون داد یعنی رد شدید از هدف، اگه -۱۰بود یعنی مونده .البته بین -۵ تا +۵ یا حتی ـ۱۰ تا +۱۰ هم میشه قبول کرد اما هرچی دقیق تر بهتر.از پایین به بالا میگم سیم ها باید چی باشند بعدیه سری نکته میگم که بهتر کوک کنید.

سیم های سفید:
(بعد از تعیین مکان خرکها)سیم اول (خرک ۱) E کرن. عدد کنارش هم باید ۴ باشه.۴ = اکتاو نتیعنی روی تیونر ، برای خرک اول اگه (کرن)۴E دیدید درسته.سیم دوم (خرک ۲) F ، عدد کنارش ۴٫ روی تیونر ۴F برای خرک دوم.سیم سوم (خرک ۳) G ، عدد کنرش ۴٫سیم چهارم(خرک ۴)، Aکرن، عدد کنارش ۴٫(قبل از شروع،در کوک شور،نیم تا یک بند انگوشت این خرک رو به سمت راست بکشید.دلیل رو در ادامه توضیح داده ام ).سیم پنجم (خرک ۵) A دییز(#) عدد کنارش ۴٫سیم ششم (خرک ۶) C ، عدد کنارش ۵٫ روی تیونر ۵C برای خرک ششمسیم هفتم (خرک ۷) D ، عدد کنارش ۵٫سیم هشتم(خرک ۸) D دییز (#) ، عدد کنارش ۵٫سیم نهم(خرک۹) F، عدد کنارش ۵٫
حالا که

سفیدا کوک شد برید پشت خرک با مضراب رو سیمها ضربه بزنید (تک تک برسی نکنید)

ببینید بعد از ضربه مضراب، به ۴ سیم خرک،ببینید تیونر چی نشون میده بعدآروم با آچار کوک ضربه بزنید خرک رو عقبجلو کنید تا تنظیم شه. (دقت کنید با ۱میلیمتر جابجایی هم کلی تغیر میکنه ها.

خرک های سفید لازم نیست تو یه خط باشن ، مثل خرک های زرد که تو یه ردیف هستن. هر جا تنظیم شد همون درسته اما خیلی هم این ور تر اون ور تر نیستن ،در حد میلی متر.)

کوک سیم های زرد

سیم های زرد هم مثل سیم های سفید با این تفاوت ها :از سیم اول(خرک ۱) زرد، تا سیم پنجم (خرک ۵) زرد عدد کنارش ۳٫ ازسیم ششم (خرک ۶) زرد، تا تا سیم نهم (خرک۹) زرد عدد کنارش ۴ باشه.و سیم هفتم (خرک ۷) زرد، که همون نت ( ر ) هست مثل سفید نیست و باید Dکرن کوک شه. (یعنی ربع پرده بم تر از ر سفید)خوب چند تا نکته میگم که خیلی هاش رو میدونید جهت یاد آوری میگم
۱. سیم که بخواد بم تر شه باید شل تر شه. و اگه بخواد زیر شه باید سفت تر شه.
۲. از خرک(نت) پایین سنتور هر چی میریم بالا تر زیر تر میشه.
۳. احتیاط : موقع کوک خیلی باید حواستون جمع باشه صورت تون رو بههیچ وجه به سیم ها نزدیک نکنید خیلی خطر داره ها.جهت ترکیدن سیم ها یا از چپ براسته یا راست به چپ، پایین بالا نمیره تو مسیرخودتون رو قرار ندید اگه بخوره تا بخیه هم کار کشیده میشه.
۴. گوشی ها رو خیلی آروم آروم بچرخونید .
۵. همیشه اول سیم رو یکم شل کنید بعد شروع به تنظیم کنید.
۶.اگه سیم سفت تر از اون چیزی شد که میخواستید، روب عقب باید بیاید ، ولینکته اینجاست که یه خورده بیشتر شل کنید، باز دوباره سفت کنید که کوک شه .چون اگه روبه شل کردن یه سیم رو کوک کنید خود به خود شل میشه بعد از اینکهولش کنید. در جهت سفت شدن کوک کنید.
۷.اون عدد هایی که گفتم باید تو تیونر کنار هر نت ببینید،مثلا ۴e ،این عدد اکتاونت،خوب عدد ها رو براتون گفتم که چی باید باشن.اگه از اون عدد رد کنید احتمال پارگی سیم ها هست . (و در سنتور سل کوک (سنتور های معمولی ۹خرک) طبق نت مربوط به هر خرک،که گفتم. شما اگر از دیز # اون نت بیشتر ،بالا برید سیم پاره میشه.یا به عبارتی اگر بیش ازیک پرده(از نت مربوط به خرک) بالا برید سیم پاره میشه.
اصلا به اکتاو (عدد کنارش )بالا رفتن نمیرسه.مثلا شما خرک سوم ،که سل هست، رو نمیتونید لا کوک کنید،نهایتا سل # میتونید.(بالا تر هم میشه اما به لا نرسیده پاره میشه).این مثال برای تمام خرک ها و نت ها صادق هست.(البته یک سری نکته داره که تو پستکوک سنتور لا کوک گفتم ، حتما بخونیدش.
۸. ترتیبی که کوک کنید قانون خاصی نداره که اما من استادم گفتن اینجوری کوککن ، منم گفتم چرا گفتن براینکه کمتر گرمای دست روی سیم دیگری اثر داره.خوب به ترتیب میگم : دو ، سل ، سی ، فا ، لا ، می ، ر ، می (۸) ، فا (۹)
۹.ممکنه بر اثر گرما یا سرما کوک سنتور شما تغییر کنه، یا کوک بالا تر رفته یا پایینتر اومده باشه، اگه پایین تر اومده باشه که سفت میکنید سیم ها رو و کوک میشه.و اگه بالا تر رفته باشه شل میکنید سیم ها رو،تا این جا رو که همه میدونن ، اماقضیه از این قراره که دارید کوک میکنید و کوک رفته بالا تر رفته ،همین جوری طبقمعمول برای کوک کردن سفت نکنید چون شما رد شدید و باز سفت تر میکنید سیمپاره میشه.
۱۰.دوستان اگه خیلی واجب نیست در کنار استاد یا شخصی که بلده این کار روبرای بار اول انجام بدید.(البته شک ندارم که شما میتونید)
۱۱.اگر احساس میکنید خرک ها مکان خوبی دارند اول سیم های سفید رو کوک کنیدبعدش خرک ها رو دقیق تنظیم کنید.

نویسنده : عباس نصرتی
برگرفته از با اندکی ویرایش : http://www.md-santoor.blogfa.com

سوالات و پاسخ ها :

۱- سوال در مورد به هم ریختن کوک سیم های سفید پس از تنظیم و تغییر مکان خرک ها؟!
این که سیم های سفید رو کوک میکنید و بعد که سیم های پشت خرک رو تنظیم میکنید، تنظیم سیم سفید بهم می ریزد یک امر طبیعی است.

اما همون طور که توضیح دادم سیم های پشت خرک رو نباید تک تک چک کرد و باید با مضراب روی هر چهار سیم
ضربه زد و دید که تیونر چه مقدار را نشان میدهد.
نکته بعدی اینکه قبل از شروع کوک ،شما باید اول خرک ها رو توی یه فاصله مناسب قرارا بدهید بعد کوک کنید.
نکته بعدی این که سیم های پشت خرک رو با جابه جا کردن خرک ها تنظیم کنید نه شل وسفت کردن سیم ها پس خرک ها رو در فاصله مناسبی که بالا توضیح داده بودم قرار بدید و بعد شروع به کوک سیم های سفید کنید و زمانی که دقیق کوک شدند، ببینید که پشت خرک در چه وضعیتی است. بعد هر کدام که تنظیم نبود با ته آچار کوک آرام بزنید به سمت چپ یا راست هدایتش کنید. دقت! که با ضربه کوچک هم تغییر میکند. اگر دیدید طرف راست می روید به کوک نزدیک می شوید ادامه دهید و اگر نه برگردید. باید انقدر این کار روانجام بدید که درست شه. فقط بار اول دردسر داره بعدش دیگه راحتِ راحتِ.
نکته ی مهم : در کوک شور، خرک لا سیم سفید (خرک چهارم) رو قبل از کوک نیم تا یک بند انگوشت سمت راست بکشید. بعد که خرک ها رو برای کوک شدن جابه جاکردید و پشت خرک تنظیم شد . دوباره سیمهای سفید رو چک کنید وکوک کنید .وبعدش باز پشت خرک رو درست کنید. (مرحله آخر کوک )
تنظیم خرک ها فقط برای بار اول درد سر داره سری های بعد به راحتی سنتورتون کوک میشه و معمولا اکثر خرک هادر کوک های بعد هیچ احتیاجی به جابجای ندارند.
۲- سوال در مورد اینکه چرا باید خرک چهارم رو نیم تا ۱ بند انگشت به سمت راست بیارید؟!
کوک شور ، سیم های سفید خرک چهارم لا کرن کوک میشن، اما سیمهای پشت خرک چهارم سل دیز هستند. پس بدیهی که سیمهای پشت خرک و سیم سفید در خرک چهارم با هم همصدا نیستند و محلی که این اتفاق می افته در حدود همین فاصله هست.(نیم تا ۱ بند انگوشت) یا میشه گفت که در کوک شور سیم های زرد و سفید در دستگاه شور هستند و سیم های پشت خرک در دستگاه اصفهان هستند .

۳- چرا با رعایت همه نکاتی که گفته شده سنتور کوک نمیشود یا سیم پارهمیشود؟!

به خصوص درسنتور های نو یا به عبارتی سنتوری که تا الان کوک نشده، بار اول کهکوک کنید به سرعت از کوک خارج میشه.و فقط زمان این مشکل رو حل میکند. شماسنتور رو دقیق کوک کنید بعد مضراب بزنید.بعد دوباره کوک کنید دوباره مضراب بزنید.اما این کار رو تند تند انجام ندید بزارید مدت زمانی بگذر بعد این کار رو کنید.مثلا هر۵،۶ ساعت ۱بار،یا حتی بیشتر.سنتور های نویی که هر چی شما کوک میکنید از کوک خارج میشن (بیش از ۴،۵ روز)شما باید به گوشی ها ضربه بزنید که داخل برن چون شل هستن شما هی سفتمیکنید اما چون شل هستند ،زیر فشار کوک ،گوشی ها بر میگردند .نترسید ضربه بزنید نه آروم نه درحدی که تخریب کنید، برای بار اول آزمون خطا بهترین راه. اما نترسید چیزی نمیشه… .گره سر سیمها که در طرف چپ سنتور هست و به صورت حلقه سیم رو گیر داده هم بایددرست باشه. می تونه باعث کوک آزاد کردن و یا پاره شدن بیخودی بشه.اگر جنس فلز روی خرک هم خوب نباشه سیم روش خط میندازه و اگه خط عمیقباشه بازم ممکنه باعث پارگی شه که برای جلو گیری از این کار لازم نیستاون ها رو عوض کنید فقط هر چهار سیم رو بگیرید به حالت خراشیدن بکشید رو فلزخرکی که ایجوری شده.محکم و سفت هست ولی (با رعایت احتیاط و دور بودن صورت) نترسید پاره نمیشه.و موقعی که می خواهید یک گوشی رو حرکت بدید، اول روب عقب برید یه کم،بعد شروع به سفتکردن کنید، چون با گذشت زمان ممکنه گوشی و سیم بسیار حالت گرفته باشن تو اون مکان و باسفت تر شدن یه جور شک وارد شه و سیم پاره شه . که یک قانون فزیک هم شامل این قسمت میشه:اگر یک فلز زیاد تغییر حالت غیر مناسب بده دچار خستگی میشه و میشکنه(پاره میشه).

جهت اطلاعات عمومی :
بمل:وقتی میگن به طور مثال می بمل، منظور این هست که سیم مربوط به نت می باید نیم پرده بم تر کوک بشه، یعنی صدای این نت باید توی سنتور نیم پرده بم باشه. پس هر نتی که بمل در کنارش بیاد صداش نیم پرده بم تر هست( به طور معمول منظور از یک پرده فاصله یک نت تا نت بعدیش هست، ولی بعضی نت ها کلا نیم پرده با هم فاصله دارند که مثلا دیگه این نت ها بمل ندارند!) بمل به شکل زیر نشون داده میشه. علامت های p برعکس)

دیز: هر وقت به همراه نتی دیز بیاد به این معنا هست که صدای اون نت نیم پرده زیر میشه یعنی، نیم پرده صداش از نت اصلی زیر تر هست مثل سل دیز، علامت دیز # هست.

کرن: این علامت صدای هر نتی که به همراهش بیاد رو ربع پرده بم میکنه، یعنی صدا نسبت به نت اصلی ربع پرده بم تر هستش، کُرُن و سُری مختص به موسیقی ایرانی هستند و ابداع اون ها رو به آقای علی نقی وزیری نسبت دادند، البته در موسیقی های کشور های دیگم موجود هست ولی به طور کلی در موسیقی جهانی و بین المللی بیشتر فاصله همون نیم پرده هست یعنی بمل و دیز، ربع پرده ای وجود نداره! علامت کرن شبیه به شکل حرف p هست.

بکار: وقتی به همراه نتی که بمل بوده یا هر علامت دیگه داشته بیاد صدای اون نت رو به صدای اصلی نت برمیگردونه، یعنی اگر نتی سی بمل بوده با اومدن بکار در کنارش به سی تبدیل میشه.علامت بکار به شکل ♯ هست.

سُری: این هم یکی دیگه از علامات هست که مخصوص به موسیقی ایرانیه، وقتی این علامت در کنار نتی بیاد صدای اون نت ربع پرده زیر میشه.